Tijdens onze laatste dag in Zuid-Afrika stond er nog één activiteit op de planning: een tour door Soweto en een bezoek aan het Apartheidmuseum in Johannesburg. Een intense dag vol verhalen, geschiedenis, en indrukken die me zijn bijgebleven.
In dit artikel neem ik je mee door de hoogtepunten én moeilijke vragen die zo’n tour oproept. Want hoewel het bijzonder is om deze plek te bezoeken, is het goed om ook stil te staan bij de ethische kant ervan.
Wat is Soweto eigenlijk?
Soweto staat voor South Western Townships: een uitgestrekt gebied dat ooit is opgezet door de Zuid-Afrikaanse regering om zwarte en gekleurde inwoners te scheiden van de blanke bevolking. De townships ontstonden begin 20e eeuw, toen bijvoorbeeld tijdens een pestepidemie de niet-blanke inwoners uit de stad werden verdreven en verplaatst naar deze speciale zones. Tegenwoordig is Soweto een levendige gemeenschap met miljoenen inwoners, maar de geschiedenis laat diepe sporen na.
Met gids op pad: onze ervaring
We werden bij onze lodge in Pretoria opgehaald door onze gids Mekoko, al weet ik nog steeds niet hoe je dat precies uitspreekt. Zijn naam bevatte twee klikklanken, iets waar mijn Nederlandse tong geen raad mee wist. Onderweg vertelde Mekoko openhartig over het leven in Johannesburg en gaf hij ons praktische tips: draag geen sieraden, geen grote camera’s, en neem zo min mogelijk contant geld mee. Niet om je bang te maken, maar om je bewust te maken van de realiteit.
Het Apartheidmuseum: een rauwe geschiedenisles
Onze eerste stop was het indrukwekkende Apartheidmuseum. En indrukwekkend is hier geen loze term: je begint het museum al met een symbolische splitsing, waarbij je een kaartje krijgt als “white” of “non-white” en via een aparte ingang naar binnen gaat.
Binnen wandel je langs een stortvloed aan informatie, foto’s en videomateriaal. Soms zóveel dat het bijna te veel wordt om te bevatten. Maar het doel is duidelijk: laten zien hoe systematisch en wreed het apartheidsregime was, en hoeveel veerkracht en strijd er nodig was om het af te schaffen.
Langs Soccer City en luxe villa’s in Soweto
Na het museum reden we via Soccer City (het stadion waar de finale van het WK 2010 werd gespeeld) richting Soweto. Daar maakten we onze eerste stop in een straat die ons enorm verbaasde: prachtige, grote villa’s van miljonairs. Wonen in Soweto is relatief goedkoop, ook qua gas en elektriciteit. Voor rijke inwoners is het dus aantrekkelijk om hier iets groots op te bouwen. Soweto is dus zeker niet alleen armoede en achterstand: het is ook diversiteit, groei en trots.
Barakken, sloppenwijken en persoonlijke verhalen
Toch kom je ook plekken tegen die pijnlijk confronterend zijn. We reden langs lange rijen barakken, eenvoudige onderkomens voor werkende mannen. In het verleden waren deze rijen gescheiden per politieke stroming. Wie in het ‘verkeerde’ rijtje liep, kon dat met de dood bekopen. Tegenwoordig probeert de overheid deze barakken te vervangen door gezinswoningen.
We bezochten ook een sloppenwijk. Een lokale bewoner gaf ons een rondleiding en liet ons een piepklein huisje van golfplaten zien: misschien 3 bij 2 meter, waarin zeven mensen woonden. Er stond nauwelijks meer dan een bed, een kast en een gasstel. Als dank gaven we haar wat geld, een klein gebaar voor haar gastvrijheid. Buiten stonden kinderen op ons te wachten. Vrolijk, nieuwsgierig, en natuurlijk met de vraag of we geld hadden. Wij kozen ervoor om iets te eten voor ze te kopen.
Ethiek van een tour door Soweto: doen of niet?
Een tour door een township roept vaak vragen op. Is het niet vreemd om door arme wijken te lopen als toeristische activiteit? Kritiek op “slum tourism” is er zeker. Sommigen noemen het zelfs “poverty porn”. Toch zijn er ook andere geluiden: tours zoals deze creëren werkgelegenheid, steunen lokale projecten en kunnen negatieve stereotypen doorbreken, mits respectvol uitgevoerd.
Onze ervaring was dat dit niet zomaar een “kijkje in het leven van de ander” was, maar een leerzame, confronterende blik op de geschiedenis en realiteit van het land. Kies daarom bewust: ga met een lokale gids, zorg dat bewoners betrokken zijn, en wees respectvol. Fotografeer nooit zomaar iemand zonder toestemming. Zo maak je deze ervaring waardevol. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor de gemeenschap.
Een tour door Soweto is geen ‘must’ die je per se niet mag overslaan. Het is vooral iets dat je bewust moet overwegen. Vraag jezelf af wat je intentie is. Wil je écht leren en luisteren? Dan kan dit een van de meest waardevolle ervaringen van je reis worden.
Vilakazi Street: twee Nobelprijswinnaars in één straat
Een van de bekendste plekken in Soweto is Vilakazi Street. Hier woonden zowel Nelson Mandela als Desmond Tutu. De enige straat ter wereld waar twee Nobelprijswinnaars hebben gewoond. Het voormalige huis van Mandela is nu een museum dat je kunt bezoeken. Schuin tegenover ligt het huis van Desmond Tutu, dat nog steeds in bezit is van zijn familie. Tutu overleed in 2021, maar zijn nalatenschap is op deze plek nog duidelijk voelbaar.
Hector Pieterson Museum: een kind dat geschiedenis schreef
Op 16 juni 1976 protesteerden duizenden scholieren tegen het besluit om Afrikaans verplicht te stellen als onderwijstaal. De meeste zwarte Zuid-Afrikanen spraken deze taal niet, en het zou hen ernstig beperken in hun toekomst.
Tijdens de protesten openden agenten het vuur. De 12-jarige Hector Pieterson werd dodelijk geraakt. Een foto van hem in de armen van een andere scholier, met zijn zus rennend ernaast, ging de wereld over. In het Hector Pieterson Museum leer je meer over deze opstand. Je vindt er een gedenkruimte met stenen waarop de namen van overleden kinderen staan. Officieel vielen er 176 doden, maar sommige bronnen spreken over meer dan 700.
Wij zagen in het museum de zus van Hector Pieterson zelf, die er nu werkt. Dat moment, de verhalen, de foto’s: het raakte ons diep.
Tot slot: een dag om nooit te vergeten
Onze tour door Soweto en het Apartheidmuseum was een van de meest indrukwekkende ervaringen van onze reis. Niet omdat het mooi of leuk was, maar omdat het eerlijk was. Pijnlijk, leerzaam, en belangrijk.
Maar of jij deze tour ook wilt doen? Dat is aan jou. Maak een bewuste keuze. En als je gaat, doe het dan met open blik en oprechte interesse. Dan kan een bezoek aan Soweto een ervaring worden die je kijk op Zuid-Afrika, en misschien wel op de wereld, blijvend verandert.
